زمان گذشته ساده در زبان ترکی استانبولی
زمان گذشته ساده در زبان ترکی استانبولی کاربردی مشابه زمان گذشته در فارسی را دارد و زمانی به کار می‌رود که بخواهیم از اتفاقی که در گذشته افتاده و ما از وقوع آن اطمینان داریم صحبت کنیم. برای وقایعی که از واقع شدن‌شان اطمینان نداریم و تنها می‌خواهیم نقل قول کنیم از زمان گذشته نقلی استفاده می‌کنیم (به درس مربوط مراجعه کنید.)
پسوندهای dı/di/du/dü با پیوستن به بن فعل، زمان گذشته را می‌سازند. بن فعل با حذف کردن پسوندهای mak/mek از مصدر فعل حاصل می‌شود، برای مثال بن فعل yazmak می‌شود yaz.
چهار حالت مثبت، منفی، سوالی مثبت و سوالی منفی، هر کدام پسوند خاص خود را دارند.
حالت مثبت
برای ساختن حالت مثبت گذشته ساده، به دو حرف خاص در بن فعل توجه می‌کنیم. ابتدا به آخرین حرف صدادارش نگاه می‌کنیم و بعد از آن به آخرین حرف آن. بر اساس اصل تطابق آوایی، با نگاه کردن به آخرین حرف صدادار بن یکی از پسوندهای dı/di/du/dü را انتخاب می‌کنیم. حالا اگر آخرین حرف بن فعل، یکی از حروف ç/f/h/k/s/ş/t/p بود، حرف d در پسوند به t تبدیل می‌شود (tı/ti/tu/tü). بعد از پسوند هم شناسه را می‌آوریم. مثال:
Ben yazdım (من نوشتم)
در جدول زیر می‌توانید حالت‌های مختلف این زمان را مطابق اصل تطابق آوایی ببینید:
| ö/ü | o/u | e/i | a/ı | آخرین حرف صدادار بن فعل |
|
-düm |
-dum |
-dim |
-dım |
ben |
|
-dün |
-dun |
-din |
-dın |
sen |
|
-dü |
-du |
-di |
-dı |
O |
|
-dük |
-duk |
-dik |
-dık |
Biz |
|
-dünüz |
-dunuz |
-diniz |
-dınız |
Siz |
|
-düler |
-dular |
-diler |
-dılar |
onlar |
حالت منفی
پسوند منفی‌ساز زمان گذشته ma/me است. بر اساس اصل تطابق آوایی، یکی از این پسوندها به انتهای بن فعل متصل می‌شود. بعد از آن، یکی از پسوندهای dı/di را به فعل اضافه می‌کنیم. در واقع می‌توان گفت به بن افعال یکی از دو پسوندهای madı/medi متصل می‌شود. در آخر هم شناسه اضافه می‌شود. مثال:
Ben yazmadım (من ننوشتم)
در جدول زیر می‌توانید حالت‌های مختلف این زمان را مطابق اصل تطابق آوایی ببینید:
| e/i/ö/ü | a/ı/o/u | آخرین حرف صدادار بن فعل |
|
-medim |
-madım |
Ben |
|
-medin |
-madın |
Sen |
|
-medi |
-madı |
O |
|
-medik |
-madık |
Biz |
|
-mediniz |
-madınız |
Siz |
|
-mediler |
-madılar |
Onlar |
سوالی مثبت
برای سوالی کردن فعل مثبت در زمان گذشته، کافی است یکی از پسوندهای mı/mi/mu/mü را بعد از فعل گذشته بیاوریم. این پسوندها به فعل نمی‌چسبند و با فاصله در ادامه آن می‌آیند. Onlar استثنا است و تنها یکی از پسوندها mı/mi بعد از آن اضافه می‌شود. مثال:
?Ben yazdım mı (آیا نوشتم؟)
در جدول زیر می‌توانید حالت‌های مختلف این زمان را مطابق اصل تطابق آوایی ببینید:
| ö/ü | o/u | e/i | a/ı | آخرین حرف صدادار بن فعل |
|
-düm mü |
-dum mu |
-dim mi |
-dım mı |
ben |
|
-dün mü |
-dun mu |
-din mi |
-dın mı |
sen |
|
-dü mü |
-du mu |
-di mi |
-dı mı |
O |
|
-dük mü |
-duk mu |
-dik mi |
-dık mı |
Biz |
|
-dünüz mü |
-dunuz mu |
-diniz mi |
-dınız mı |
Siz |
|
-düler mi |
-dular mı |
-diler mi |
-dılar mı |
onlar |
سوالی منفی
برای سوال منفی ساختن تنها کافی است که یکی از پسوندهای mı/mi را بعد از فعل با فاصله قرار دهیم. مثال:
?Ben yazmadım mı (آیا ننوشتم؟)
در جدول زیر می‌توانید حالت‌های مختلف این زمان را مطابق اصل تطابق آوایی ببینید:
| e/i/ö/ü | a/ı/o/u | آخرین حرف صدادار بن فعل |
|
-medim mi |
-madım mı |
Ben |
|
-medin mi |
-madın mı |
Sen |
|
-medi mi |
-madı mı |
O |
|
-medik mi |
-madık mı |
Biz |
|
-mediniz mi |
-madınız mı |
Siz |
|
-mediler mi |
-madılar mı |
Onlar |