درس 15 – انواع حالت یا پادژ در زبان روسی

به درس 15 از مجموعه آموزش زبان روسی برای نوآموزان خوش آمدید. در درس قبل به صورت کلی با مفهوم حالت یا پادژ در زبان روسی آشنا شدید. در این درس می خواهیم انواع حالت در زبان روسی را معرفی کنیم.

انواع حالت در زبان روسی

زبان روسی 6 حالت متفاوت دارد. هر یک از این حالت ها می تواند یک نقش را برای اسامی نشان دهد. این حالت ها عبارتند از:

نکته: توجه داشته باشید که موارد گفته شده تنها کاربرد اصلی این حالت ها هستند و هر یک از آنها کاربردهای کوچک دیگری هم دارند.

حالت فاعلی یا Nominative: همانطور که از اسم آن مشخص است حالت فاعلی معمولا به فاعل جمله اشاره می کند. برای مثال در جمله پایین واژه دانش اموز (Студент) فاعل جمله است و به صورت فاعلی آمده است. حالت فاعلی از یک نظر از بقیه حالت ها مهم تر است. این حالت را معمولا به عنوان حالت طبیعی و اولیه اسامی می شناسند. یعنی اگر یک اسم را در لغتنامه روسی ببنید، حالتی که از آن نوشته شده حالت فاعلی آن است. بقیه حالت های اسامی در روسی با توجه به تفاوت هایی که نسبت به حالت فاعلی شناسایی می شوند.

🔊 Студент говорит.

 (دانش آموز صحبت می کند.)

حالت مالکی یا Genitive: حالت مالکی همانطور که از نامش مشخص است مالکیت یک اسم بر دیگری را نشان میدهد. برای مثال در جمله پایین یک ترکیب مالکیتی به صورت Работа студента (کارِ دانش آموز) داریم. در این جمله واژه Работа (کار) به صورت مالکی اورده شده تا نشان دهد این کار برای دانش آموز است. در زبان فارسی ما برای نشان دادن مالکیت اینچنینی معمولا از کسره مالکیت استفاده می کنیم. اشاره به اسم در حالت مالکی تاثیری مشابه کسره مالکیت در زبان روسی دارد.

🔊 Работа студента интересная.

 (کار دانش آموز جالب است.)

حالت مفعولی مستقیم یا Accusative: حالت مفعولی مستقیم معمولا به مفعول مستقیم جمله اشاره می کند. در پایین به تفاوت مفعول مستقیم و غیر مستقیم اشاره خواهیم کرد. در مثال پایین کتاب (книгу) فاعل مستقیم جمله است:

🔊 Студент читает книгу.

  (دانش آموز کتاب می خواند.)

مفعول مستقیم در واقع مفعول لازم جمله هم به حساب می آید. از آنجا که در زبان فارسی ما با تفاوت های حالت های مفعولی خیلی کم سروکار داریم احتمالا درکی از مفهوم مفعول مستقیم ندارد. در مورد تفاوت ها و مفهوم مفعول مستقیم و غیر مستقیم بعدا مفصل تر صحبت می کنیم.

حالت مفعولی غیر مستقیم یا Dative: حالت مفعولی غیر مستقیم به معمولا مفعول غیر مستقیم جمله اشاره می کند. به مثال زیر توجه کنید:

🔊 Студент пишет письмо сестре.

 (دانش آموز نامه ای به خواهرش می نویسد.)

در این مثال ما دو مفعول متفاوت داریم. письмо (نامه) و сестре (خواهر). فعل نوشته شدن یک مفعول مستقیم دارد که آن هم نامه است. یعنی این نامه بوده که نوشته شده در نتیجه مفعول دوم یعنی خواهر مفعول غیر مستقیم جمله است. در مورد تفاوت ها مفعول مستقیم و غیر مقستقیم بعدا بیشتر صحبت خواهیم کرد.

حالت ابزاری یا Instrumental: حالت ابزاری معمولا به ابزار انجام یک کار اشاره می کند. برای درک بهتر به مثال زیر توجه کنید:

🔊 Студент пишет ручкой.

(دانش آموز با مداد می نویسد.)

در این مثال ручкой (مداد) ابزار انجام کار است. در نتیجه از حالت ابزاری برای نشان دادن آن استفاده می شود. در صورتی که کاری به وسیله ابزاری خاص انجام شده باشد آن ابزار در این حالت در جمله آورده می شود. مثلا در یک مثال دیگر در جمله “من با عینک تو را دیدم.” عینک باید به حالت ابزاری نوشته شود.

حالت حرف اضافه یا Prepositional: حالت حرف اضافه معمولا بعد از حروف اضافه استفاده می شود. در بیشتر موارد این حالت به مکانی که اتفاق در آن افتاده اشاره می کند. برای درک بهتر به مثال زیر توجه کنید:

🔊 Студент живёт в Москве.

 (دانش آموز در مسکو زندگی می کند.)

در این مثال ما حرف اضافه в به معنای در را در جمله داریم که پیش از اسم Москве (مسکو) قرار گرفته. پس اسم مسکو در حالت حرف اضافه در جمله آورده می شود.

کمی بیشتر در مورد حالت ها

شاید متوجه شده باشید که وجود حالت های متفاوت باعث شده در زبان روسی به مراتب کمتر از حروف اضافه استفاده شود. ما در زبان فارسی بیشتر این حالت ها را ترکیبی از جایگاه اسم در جمله و اضافه کردن حروف اضافه می سازیم. در حالی که در روسی این کار را با آوردن اسم به حالتی خاص انجام می دهند پس جملات خیلی کوتاه تر و مستقیم تر خواهند بود. بیایید یک بار دیگر به جمله زیر دقت کنیم:

🔊 Студент пишет письмо сестре.

(دانش آموز نامه ای به خواهرش می نویسد.)

در فارسی حالت مفعولی غیر مستقیم را با اضافه کردن حرف اضافه “به” ساخته ایم، در مجموع “به خواهرش” مفعول غیر مستقیم را می سازد پس اگر “به” را از جمله حذف کنیم “خواهر” نقش مفعولیش را از دست می دهد و بی معنا می شود. اگر به معادل روسی دقت کنید می بینید که حرف اضافه ای در آن وجود ندارد.

حالت ها چطور کار می کنند؟

در زبان روسی پسوندهای اسامی، افعال، صفت ها دیگر بخش های جمله نقش و حالت آن را نشان می دهند. حالت های مختلف در زبان روسی تاثیر متفاوتی بر روی پسوند اسم می گذارند. برای مثال واژه сестра (خواهر) را که در این درس با آن آشنا شدیم در حالت های مختلف بررسی می کنیم:

• خواهر در حالت فاعلی به صورت сестра نوشته می شود. این شکل حالت طبیعی این واژه است.
• اگر خواهر را در حالت مالکی استفاده کنیم به شکل сестры نوشته می شود. می توان گفت сестры به معنی “خواهر+کسره مالکیت” است. پس اگر بخواهیم بگویم “او خواهرِ من است” چنین پسوندی به خواهر اضافه می کنیم.
• اگر خواهر را در حالت مفعولی مستقیم استفاده کنیم به شکل сестрy نوشته می شود. می توان گفت сестрy به معنای “خواهر را” است. پس اگر بخواهیم بگوییم “او خواهرم را دید.” چنین پسوندی به خواهر اضافه می کنیم.
• اگر خواهر را در حالت مفعولی غیرمستقیم استفاده کنیم به شکل сестрe نوشته می شود. می توان گفت сестрe به معنای “به خواهر” یا “با خواهر” است. پس اگر بخواهیم بگویم “او به خواهرش نامه نوشت” از این پسوند استفاده می کنیم.

پس در زبان روسی به جای اضافه کردن حروف اضافه یا علامت مالکیت آنها را به اسم اضافه می کنیم. به این کار صرف کردن اسم هم می گویند. پس اگر جایی جدولی از صرف اسامی به زبان روسی را دیدید زیاد تعجب نکنید. صرف کردن یک اسم یعنی نمایش شکل های متفاوت آن در حالت های مختلف. در درس های بعدی بیشتر با قوانین صرف کردن اسامی آشنا می شویم.