قیدها در زبان ترکی استانبولی

قید حالت و کیفیت فعل را نشان می‌دهد. قیدها کاربردهای مختلفی دارند و اولین و مهم‌ترین کاربرد آنها دادن اطلاعات بیشتر درباره “فعل” است، اما علاوه بر فعل گاهی صفات را هم توصیف می‌کنند. در زبان ترکی قیدها بر این اساس به چهار دسته کلی تقسیم می‌شوند: قیدهای زمان، مکان، حالت و تکرار.

بعضی قیدها از طریق اضافه کردن پسوند ce- به صفت درست می‌شوند، مثلا:

Yavaş (آهسته)

Yavaşça (به آهستگی)

این پسوند طبق اصل تطابق آوایی، به خاطر اینکه آخرین حرف صدادار واژه a بوده از ce- به ca- تبدیل شده است. تبدیل c به ç نیز به این دلیل است که اگر واژه‌ای به یکی از حروف f,s,t,k,ç,ş,h,p ختم شود، حرف اول پسوند باید از بین همین حروف انتخاب شود.

با اضافه کردن عبارت bir şekilde به صفت نیز می‌توان قید ساخت، مثلا:

Yavaş bir şekilde = yavaşça

برخی قیدها بدون پسوند هستند و خود کلمه قید محسوب می‌شود، به مثال زیر نگاه کنید:

.Eve çok geç geldi (او خیلی دیر به خانه آمد)

در مثال بالا geç یک قید زمان و به معنای دیر است.

یکی از آسان‌ترین راه‌ها برای تشخیص اینکه واژه قید است یا نه این است که به کلمه بعدش نگاه کنید. اگر کلمه بعد فعل بود، واژه قید است و اگر فعل نبود قید نیست. به مثال‌های زیر توجه کنید:

.Jack güzel bir şarkı söyledi (جک یک آواز خوب خواند.)

در این مثال، بعد از güzel واژه şarkı آمده که اسم است، پس güzel در این جمله صفت است.

.Jack şarkıyı güzel söyledi (جک خوب آواز خواند)

در این جمله، بعد از güzel فعل söyledi آمده، پس güzel قید است.

قیدها از لحاظ ساختار به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

• قیدهای تک کلمه‌ای: این قیدها از یک واژه بدون پسوند و پیشوند ساخته شده اند و خود به تنهایی قید محسوب می‌شوند، مثلا:

çok, hemen, geç, daha, fazla

• قیدهای مشتق: این قیدها از اضافه شدن پسوند و پیشوند به افعال یا اسامی درست می‌شوند، مثلا:

kış – ın —-à  kışın (در زمستان)

bir – den —-à birden(ناگهان)

er-ken    —–à erken(زود)

gece-leyin —-à geceleyin(در شب)

an-sız-ın  —–à ansızın(یکدفعه)

• قیدهای مرکب: این قیدها از دو کلمه درست شده اند، مثلا:

bu – gün ———> bugün (امروز)

bir – az  ———> biraz (یک کم، کمی)

ne – asıl ———> Nasıl (چگونه)

ne – için ———> niçin (چرا، برای چه)

akşam – üstü —–>akşamüstü (طرف‌های غروب)

• قیدهای عبارتی: این قیدها از دو یا چند واژه تشکیل شده‌اند و با هم به عنوان یک واحد زبانی نقش قید را ایفا می‌کنند، مثلا:
• pek az (خیلی کم)
• bir hayli (خیلی زیاد)
• ikide bir(مدام)
• tek tek (یکی یکی)

جایگاه قیدها

جایگاه قیدها در جمله معمولا در ابتدای جمله است، به دو مثال زیر توجه کنید:

Bazen kitap okurum (بعضی اوقات کتاب می‌خوانم)

Asla sigara içmeyeceğim (اصلا سیگار نمی‌کشم)

جدول قیدهای زمانی پرکاربرد

ترجمه	قید	ترجمه	قید	ترجمه	قید	ترجمه	قید
دیشب	dün gece	فردا	yarın	اواخر	son zamanlarda	هنوز	henüz
امشب	bu gece	امروز	bugün	اخیرا، به تازگی	Yakın zamanda	هنوز	hala
بعدا	Sonra	دیروز	dün	قبلا	zaten	بلافاصله	hemen
حالا	şimdi	امروز صبح	bu sabah	هفته بعد	Gelecek hafta	به زودی	yakında

جدول قیدهای مکان پرکاربرد

ترجمه	قید
اینجا	burada
آنجا	orada
همه جا	her yerde
هیچ جا	herhangi bir yerde

جدول قیدهای حالت پرکاربرد

ترجمه	قید	ترجمه	قید
خیلی	çok	به دقت	dikkatlice
واقعا	Gerçekten	به تنهایی	tek başına
به آهستگی	Yavaşça	به سرعت	Hızlı
با هم	birlikte	تقریبا	neredeyse

جدول قیدهای تکرار پرکاربرد

ترجمه	قید
همیشه	her zaman
بعضی اوقات	bazen
به ندرت	nadiren
اصلا	asla

لینک های مفید

• آموزش زبان ترکی استانبولی
• گرامر زبان ترکی استانبولی