پسوندهای مهم 2 در زبان ترکی استانبولی

اصلی‌ترین ویژگی زبان ترکی، چسبانشی بودن آن است؛ به این معنی که بسیاری از حالت‌ها با وسیله پسوندها بیان می‌شوند. زبان ترکی از این لحاظ با زبان فارسی متفاوت است. به همین خاطر فارسی‌زبان‌ها باید توجه و تمرکز بیشتری روی پسوندها داشته باشند. بسیاری از حروف اضافه مانند از، در، به، برای و … که در فارسی قبل از اسامی می‌آید در زبان ترکی به صورت پسوند به انتهای واژه‌ها می‌چسبند، مثلا عبارت «در خانه» به ترکی می‌شود «خانه در». حالت‌های ملکی، مقایسه‎ای، ساختن اسم از فعل، ساختن صفت از فعل و… همگی با پسوند انجام می‌شوند.

پسوند ‎تشبیه gibi

پسوند gibi به معنای «مثل، مانند» است. این پسوند بعد از اسم می‌آید و برای مثال آوردن به کار می‌رود مثلا «مثل شکر شیرین»، به تفاوت ساختار تشبیه در زبان ترکی و فارسی توجه کنید:

فارسی:

• مانند، مثل + اسم + صفت

ترکی:

• صفت + مانند، مثل + اسم

فقط ضمایر در این حالت تشبیهی باید پسوند ملکی نیز بگیرند، مثلا:

مثل من	benim gibi
مثل تو	senin gibi
مثل او	onun gibi
مثل ما	bizim gibi
ما شما	sizin gibi
مثل آنها	onların gibi

چند مثال ببینید:

Senin gibi güzel (مثل تو خوشگل)

Amerika gibi büyük (مثل آمریکا بزرگ)

پسوند تشبیه kadar

پسوند kadar به معنای «قدر، اندازه» است و تفاوتش با gibi در این است که می‌توان بعد از آن صفت نیاورد، مثلا:

Babam kadar (به اندازه پدرم)

Dünya kadar (به قدر دنیا)

Bu kadar (این قدر)

O kadar (آنقدر)

پسوند için به معنای «برای»

نحوه استفاده از این پسوند نسبتا ساده است. پسوند için به واژه نمی‌چسبد و با یک فاصله بعد از واژه می‌آید. این پسوند برای همه اسامی تنها یک حالت دارد. به مثال‌های زیر توجه کنید:

Bunun için (برای این)

Parti için (برای مهمانی)

نکته

ضمایر وقتی بخواهند با واژه  içinبیایند باید به ضمایر پسوند ملکی چسباند، در جدول زیر می‌توانید ضمایر با پسوند «برای» را مشاهده کنید:

برای من	Benim için
برای تو	Senin için
برای او	Onun için
برای ما	Bizim için
برای شما	Sizin için
برای آنها	Onlar için

نکته

گاهی پسوند مفعولی -e/-a/ معنای «برای» می‌دهند، مثلا:

.Bunu sana aldım (این را برای تو خریدم.)

پسوندهای -den/-dan başka به معنای به جز، به غیر از

حرف اضافه به جز در ترکی به صورت پسوند «-den/-dan başka» می‌آید. طبق اصل تطابق آوایی اگر واژه‌ای به صدای بی‌واک ختم شود، پسوندش نیز باید با حرف بی‌واک شروع شود؛ بنابراین، برای این واژه‌ها پسوند به شکل-ten/-tan başka  در می‌آید، مثلا:

Benden başka (به غیر از من)

Ondan başka (به جز او)

پسوند ملکی

واژه‌هایی که بعد از ضمایر ملکی (به درس ضمایر رجوع کنید) یا اسامی می‌آیند باید مطابق با ضمیر ملکی و شخص پسوندی ملکی داشته باشند.

پسوند ملکی برای واژه‌هایی که حرف آخرشان صدادار است:

بر اساس اصل تطابق آوایی، ابتدای پسوندها بر اساس حرف آخر واژه‌ها عوض می‌شوند، مثلا برای پسوند miz- اگر آخرین حرف صدادار کلمه a,ı  باشد به  mız، اگر e,i باشد به miz ،  اگر o,u باشد به  muzو اگر ö,ü باشد به müz تبدیل می‌شوند. در جدول زیر ضمایر ملکی و پسوند ملکی به همراه مثالی آورده شده است:

ترجمه	مثال	پسوند ملکی	ضمیر ملکی
ماشین من	Benim arabam	-m	benim
ماشین تو	Senin araban	-n	senin
ماشین او	Onun arabası	-si/-sı/-su/-sü	onun
ماشین ما	Bizim arabamız	-miz/-mız/-muz/-müz	bizim
ماشین شما	Sizin arabanız	-niz/-nız/-nuz/-nüz	sizin
ماشین آنها	Onların arabaları	-leri/-ları	onlarin

توجه:

دو حرف صدادار نمی‌توانند پشت سر هم بیایند، به همین دلیل، در زمان سوم شخص مفرد یک s میانجی بین پسوند و واژه قرار گرفته است.

پسوند ملکی برای واژه‌هایی که حرف آخرشان بی‌صدا است:

اگر واژه‌ای که بعد از ضمیر ملکی آمده، مختوم به حرف بی‌صدا باشد، پسوند ملکی به صورت زیر می‌آید. بر اساس اصل تطابق آوایی، ابتدای پسوندها بر اساس حرف آخر واژه‌ها عوض می‌شوند، مثلا برای پسوند imiz- اگر آخرین حرف صدادار کلمه a,ı  باشد به  imız، اگر e,i باشد به imiz ،  اگر o,u باشد به  imuz و اگر ö,ü باشد به imüz تبدیل می‌شوند. در جدول زیر ضمایر ملکی و پسوند ملکی به همراه مثالی آورده شده است:

ترجمه	مثال	پسوند ملکی	ضمیر ملکی
دست من	Benim kolum	-im/-ım/-um/-üm	benim
دست تو	Senin kolun	-in/-ın/-un/-ün	senin
دست او	Onun kolu	-i/-ı/-u/-ü	onun
دست ما	Bizim kolumuz	-imiz/-ımız/-umuz/-ümüz	bizim
دست شما	Sizin kolunuz	-iniz/-ınız/-unuz/-ünüz	sizin
دست آنها	Onların kolları	-leri/-ları	onlarin

پسوندهای önce  و sonar به معنای قبل و بعد

حروف اضافه «قبل» و «بعد» در زبان ترکی مانند فارسی بعد از اسم می‌آیند، مثلا:

Bir gün önce (یک روز قبل)

İki ay sonar (دو ماه بعد)

نکته

معادل‌های عبارت‌های حرف اضافه‌ای «قبل از» و «بعد از» در زبان ترکی -den önce و -den sonar هستند، مثلا:

O günden önce (قبل از آن روز)

Akşamdan sonar (بعد از شب)

لینک های مفید

• آموزش زبان ترکی استانبولی
• گرامر زبان ترکی استانبولی