درس 11 – صرف افعال (بخش 1)

به درس 11 از مجموعه آموزش زبان ترکی استانبولی برای نوآموزان خوش آمدید. در این درس می خواهیم در با نحوه صرف افعال در زبان ترکی آشنا شویم. اما پیش از آن کمی با ساختار عمومی و تعاریف مرتبط با صرف آشنا می شویم.

صرف فعل یعنی چه؟

از آنجا که در فارسی هم مانند ترکی، افعال صرف می شوند، درک این مفهوم اصلا برای فارسی زبانان سخت نیست. صرف فعل به معنای ایجاد تغییرات در فعل با توجه به فاعل جمله است. به مثال های زیر در فارسی توجه کنید:

من می خوابم.

تو می خوابی.

در دو مثال بالا، با توجه به تغییر کردن فاعل، فعل خوابیدن صرف شده است. این صرف در زبان فارسی از طریق اضافه شدن پسوندهایی مشخص به فعل صورت میگیرد. روند صرف فعل در ترکی هم به طور مشابهی از طریق اضافه شدن پسوندها انجام می گیرد اما تفاوت های کوچکی با فارسی دارد که در این درس و درس آینده با آنها آشنا می شویم.

نکته:

صرف افعال در هر زمان متفاوت خواهد بود. روندی که در این دو درس با آنها آشنا می شوید مربوط به صرف افعال در زمان حال ساده است. برای صرف افعال در زمانهای دیگر ممکن است ساختارها تا حدی تغییر کند.

صرف افعال در زبان ترکی

همانطور که گفته شد در زبان ترکی هم مشابه فارسی، صرف افعال از طریق اضافه شدن پسوندهایی به آنها صورت میگیرد. برای صرف یک فعل در زبان ترکی ابتدا باید نشانه مصدری را پیدا کرده و آن را حذف کنیم. (در فارسی نشانه مصدری “ن” است، مثلا مصدر “دیدن” بدون نشانه می شود “دید”.)

نشانه های مصدری در زبان ترکی mak/mek هستند. بعد از حذف نشانه های مصدری از افعال آنها به صورت بن درمی آیند و آماده صرف هستند. به مثال های زیر توجه کنید:

🔊 yazmak (نوشتن) – yaz

🔊 kullanmak (استفاده کردن) – kullan

🔊 yemek (خوردن) – ye

این کار ساده اولین بخش از صرف افعال است. توجه داشته باشید که شکل مصدری افعال، به نوعی شکل خنثی انها به حساب می آیند. مثلا اگر به دنبال فعلی در واژه نامه باشید، شکل مصدری آن را پیدا میکنید.

بخش دوم از صرف افعال در ترکی، کمی با فارسی متفاوت است. در اینجا باید به یک نکته در مورد فعل توجه کنید:

آیا بن فعل به حرف صدادار ختم می شود؟ (زبان ترکی 8 حرف صدادار دارد که در درس اول با آنها اشنا شدید)

در این درس تنها در مورد افعالی که به حرف صدادار ختم می شوند صحبت میکنیم و بقیه افعال را در درس بعدی بررسی میکنیم. اگر بن فعل ما به حرف صدادار ختم می شد باید به حرفی که آن ختم می شود و با استفاده از جدول زیر آن را صرف می کنیم:

در درس 3 و در زمان یادگیری صرف فعل “بودن” با جدول مشابهی آشنا شدیم. در اینجا هم به طور مشابه باید با توجه به حرف آخر بن فعل از پسوند مناسب استفاده کنیم. برای مثال در پایین اقدام به صرف دو فعل می کنیم تا همه چیز را بهتر متوجه شویم.

صرف فعل yemek

برای صرف فعل yemek (به معنای خوردن) ابتدا نشانه مصدری آن را حذف می کنیم. در نتیجه بن فعل “ye” خواهد بود. حال به اخرین حرف بن فعل توجه می کنیم. اخرین حرف بن فعل، حرف “e” است. پس فعل yemek به صورت زیر صرف می شود:

همین روند را برای یک فعل دیگر هم انجام میدهیم تا این ساختار را بهتر یاد بگیریم.

صرف فعل başlamak

برای صرف فعل başlamak (به معنای شروع کردن) ابتدا نشانه مصدری آن را حذف میکنیم. در نتیجه بن فعل “başla” خواهد بود. حال به آخرین حرف بن فعل توجه می کنیم. آخرین حرف بن فعل، حرف “a” است. پس فعل başlamak به صورت زیر صرف می شود:

در درس بعد با نحوه صرف بقیه افعال در زبان ترکی هم آشنا خواهیم شد.

لینک های مفید

• ترکی استانبولی برای نوآموزان
• آموزش زبان ترکی استانبولی